Hoàn thiện phương pháp tính chỉ số phát triển con người (HDI)
(Tạp chí Dân số và Phát triển. Số 7, năm 2003)
PGS.TS. Nguyễn Đình Cử
ThS. Nguyễn Thị Kim Thoa
Trong tạp chí “Dân số và Phát triển”, số 2 năm 2003, chúng tôi đã có bài giới thiệu: “Phương pháp luận và phương pháp tính chỉ số phát triển con người (HDI)”. Đó là phương pháp tính HDI của LHQ, trong đó nhấn mạnh: HDI được tính từ các chỉ số thành phần sức khỏe, học vấn và mức sống. Coi sức khỏe, học vấn và mức sống có giá trị như nhau đối với sự phát triển con người nên trọng số của các chỉ số thành phần đều bằng 1/3 và chỉ số phát triển con người (HDI) của một nước hay một tỉnh được tính như sau:
HDI = 1/3 [Chỉ số sức khỏe + Chỉ số giáo dục + Chỉ số mức sống]
HDI = l1 + l2 + l3 = (l1 + l2 + l3) (1)
Một loạt câu hỏi đạt ra: Phải chăng học vấn, sức khỏe và mức sống đã đủ để hợp thành “bộ chất liệu” cho khái niệm phát triển con người? Phương pháp tính HDI như trình bày ở trên, đã đo lường chính xác hoặc tương đối chính xác “sự phát triển con người”?…
Nếu học vấn cao, sức khỏe dồi dào và mức sống no đủ, giàu có là nội dung của phát triển, thì phải chăng tội phạm, tệ nạn xã hội là phản phát triển? Rõ ràng, trong chỉ số phát triển con người, mới chỉ tính đến “phần dương” mà chưa tính đến “phần âm”, mới có những “dấu cộng” mà chưa có “dấu trừ”? Điều này cần đặc biệt chú ý vì ở những tỉnh được coi là phát triển nhất ở nước ta thì tội phạm, tệ nạn và tiêu cực xã hội cũng thường phổ biến hơn và nghiêm trọng hơn các tỉnh khác.
Vì vậy, sẽ là không toàn diện, không đầy đủ nếu chỉ nhìn một nửa bức tranh, cần nhìn nhận, đánh giá toàn cảnh.